Mobiliteitsonderzoeken in soorten en maten
inclusief checklist mobiliteitsscans
Mobiliteitsonderzoeken, waar moet je op letten?
Mobiliteitsonderzoeken zijn voor veel werkgevers een gelegenheidsartikel: Voor veel opdrachtgevers is het inhuren van een bureau hiervoor dan ook geen dagelijkse bezigheid en misschien is het juist daarom wel lastig om de juiste keuzes te maken en de juiste vragen te stellen. Dit terwijl er tegenwoordig véél mogelijk is, véél te besparen valt en prijs niet het enige onderscheidende criterium is.
Deze checklist beoogt de spreekwoordelijke handvatten te geven bij het maken van keuzes hierin. Commentaar, verbeteringen of aanscherpingen zijn altijd welkom.
Definitie Mobiliteitsonderzoek
Een Mobiliteitsonderzoek kan gedefinieerd worden als een onderzoek naar de totale verplaatsingen van werknemers van een bedrijf of organisatie. We hebben het hier dus over bedrijfsspecifieke onderzoeken en niet over regionale of landelijke onderzoeken zoals bijvoorbeeld ‘Mobiliteitsonderzoek Nederland’ (tegenwoordig CBS-Onderzoek Verplaatsingen in Nederland of OViN).
Hierbij kunnen –veelal op organisatieniveau én op medewerkerniveau– reistijden, afstanden, kosten, routes en emissies uitgerekend, geanalyseerd en vergeleken worden. Hoewel daadwerkelijke ritgegevens tegenwoordig ook via boordcomputers en smartphones uitgelezen zouden kunnen worden, betreft het meestal berekeningen middels daartoe geconfigureerde bulk-routeplanners. Deze onderzoeken werden vroeger vaak ‘postcodeonderzoek’ genoemd, hetgeen meteen een mooie beperking uit het verleden illustreert.
Toepassingen Mobiliteitsonderzoek
Er zijn verschillende redenen om een Mobiliteitsonderzoek op te starten. De meeste vallen in één van de volgende categorieën:
- Herijking mobiliteitsbeleid: bijvoorbeeld om te kijken naar de effectiviteit van het huidige mobiliteitsbeleid of om nieuw beleid vorm te geven. In deze gevallen gaat dit vaak in samenspraak met een ondernemingsraad of andere personeelsvertegenwoordiging.
- CO2-reductie: Kijkend naar het vaak grote aandeel van mobiliteitsgerelateerde CO2-uitstoot in de footprint van een gemiddeld bedrijf is reductie van woon-werkverkeer een belangrijke hefboom in het reduceren van de overall footprint van uw organisatie. Een Mobiliteitsonderzoek, mits goed opgezet, kan hierbij van belang zijn.
- Herhuisvesting: Juist bij herhuisvesting is een goed Mobiliteitsonderzoek van groot belang: Er zijn genoeg voorbeelden van bedrijven die bij een ongunstig uitgepakte verhuizing moeite hadden met het vasthouden van talent dat te kampen kreeg met additionele reistijden of bijvoorbeeld meer filegevoelige trajecten. Of waarvan duurzaamheidsprojecten niet van de grond kwamen omdat de OV-bereikbaarheid van het pand voor de medewerkers toch tegenviel.
- Centralisatie: Overweegt u meerdere vestigingen samen te voegen, bijvoorbeeld ingegeven door fusies of overnames? Met een goed Mobiliteitsonderzoek weet u zeker dat u op een objectieve wijze onderzoekt wat de gunstigste vestigingsplaats of -regio is, gegeven de reistijden en –patronen van uw medewerkers. Aan de hand van een objectieve heatmap vindt u de meest logische regio’s voor uw nieuwe hoofdkantoor. Desgewenst wordt ook de overgang naar de nieuwe situatie in de aanpak geïncorporeerd: bijvoorbeeld met een randvoorwaarde dat slechts een klein deel van (bepaalde) medewerkers een maximale reistijdtoename mag ondervinden.
- Decentralisatie: Organisaties kunnen om uiteenlopende redenen kiezen voor decentralisatie van huisvesting. Afhankelijk van de locaties van de decentrale kantoren/faciliteiten en hun verzorgingsgebieden, is het effect hiervan veelal een reductie van de totale mobiliteitsbewegingen. Een goed uitgevoerd Mobiliteitsonderzoek kan hierbij helpen bij het in kaart brengen van de impact op de totale reistijden, -kosten en CO2-uitstoot.
Soorten mobiliteitsonderzoek
Mobiliteitsonderzoeken zijn ruwweg in twee categorieën onder te verdelen: onderzoeken waarbij de opdrachtgever al weet welke locatie(s) onderzocht moeten worden en onderzoeken waarbij de opdrachtgever de optimale locatie wil vaststellen vanuit mobiliteitsperspectief.
- Bij het eerste soort onderzoek gaat het er om alle verplaatsingen naar de potentiële locaties goed door te rekenen op basis van de woonadressen, het aantal werkdagen per week en de modaliteitsvoorkeuren van de medewerkers. Hierbij dient rekening gehouden te worden met daadwerkelijke reistijden, een reële fileverwachting en actuele OV-dienstregelingen. Als het goed is wordt de uitkomst teruggekoppeld in termen van reistijden, reistijdtoename uitgesplitst naar (categorie) medewerkers, reiskosten en CO2-uitstoot.
- Bij het tweede soort onderzoek wordt op basis van het medewerkerbestand een optimale vestigingsplaats berekend vanuit het oogpunt van mobiliteit. De uitkomst van zo’n onderzoek bestaat uit een heatmap van Nederland die per vierkante kilometer aangeeft hoe (on)gunstig die locatie voor die specifieke organisatie is; Vaak ontdekken bedrijven hierbij dat ‘goede bereikbaarheid’ zeer bedrijfsspecifiek is, dat er grote lokale verschillen zijn en dat er veel geld mee te besparen valt. Een voorbeeld van een aanbieder die dit soort onderzoek aanbiedt is MobilityLabel.
De Checklist
Er zijn veel aanbieders van mobiliteitsonderzoeken, mobiliteitsscans en dergelijke. Waar moet je nu op letten als je opdracht geeft aan zo’n aanbieder of mobiliteitsadviseur? We zetten de belangrijkste vragen op een rij in de vorm van deze checklist:
Vragen met betrekking tot het doel van het Mobiliteitsonderzoek:
- Wat zijn de achterliggende doelen voor uw organisatie (meerdere zijn mogelijk):
o besparen van kosten
o besparen reistijd
o uitstoot reduceren
o potentieel vaststellen alternatieve modaliteiten - Wilt u meer weten over het besparen van reistijd voor uw medewerkers?
- Over betere bereikbaarheid van uw bedrijf of organisatie?
- Wilt u de belangen van uw medewerkers goed laten meewegen bij het vinden van een nieuwe kantoorlocatie?
- Kunt u veel geld besparen aan reiskosten (en reistijd) van uw medewerkers?
- Wilt u meer weten over het besparen van CO2-emissies vanuit woon-werkverkeer?
- Over betere bereikbaarheid van uw bedrijf of organisatie?
- Wilt u de belangen van uw medewerkers goed laten meewegen bij het vinden van een nieuwe kantoorlocatie?
- Wilt u weten voor hoeveel van uw medewerkers het OV een optie is? Of de fiets of e-bike?
- Wilt u objectief inzichtelijk maken wat de auto-afhankelijkheid van uw kantoorlocatie is?
Vragen met betrekking tot gebruikte data en nauwkeurigheid:
- Wordt er gerekend met hemelsbrede verplaatsingen of met het actuele wegennet? Zo ja, wat is de actualiteit hiervan?
- Wordt er gerekend met OV? Zo ja, worden actuele dienstregelingen gebruikt of oudere data?
- Worden verplaatsingen per fiets of lopend ook ondersteund?
- Kunnen multimodale reizen worden doorgerekend? (dus met de fiets naar het station bijvoorbeeld) let op: In Nederland is dit een zeer gebruikelijke invulling van woon-werkverkeer, maar veel (internationale) routeplanners gaan hier niet of niet goed mee om. Door alleen te rekenen met lopen als voor- en natransport zijn de OV-verbindingen vaak onrealistisch en komen slecht uit de vergelijkingen.
- Wordt er gerekend met concrete medewerkeradressen of bijvoorbeeld op PC-4-niveau?
- Wordt er gerekend naar de concrete kantoorlocaties of naar een plaats of PC-4-regio? (let op: voor 500 medewerkers de ‘last mile’ te optimistisch doorrekenen heeft grote impact)
Tip: vraag uw aanbieder naar de actualiteit en nauwkeurigheid van de gebruikte gegevens. Er zijn nog te veel adviseurs die rekenen met verouderde data, hemelsbrede afstanden en algemene postcodetabellen, en dat is met de huidige stand van de techniek allang niet meer nodig.
Vragen met betrekking tot de rapportage:
- Wordt er op totaal- of op detailniveau teruggekoppeld? Of is beide mogelijk?
- Ontvangt de opdrachtgever ook de bronbestanden met alle ritspecificaties van de medewerkers?
- Worden ook CO2-berekeningen meegeleverd?
- Worden er ook visuals, kaarten of ander grafische terugkoppeling gegeven? (vaak een goede ondersteuning in besluitvormingstrajecten).
- Wordt er ook een mogelijkheid geboden om de gegevens nader te analyseren, bijvoorbeeld in excel of in dedicated analysesoftware?
- Wordt er ook een mogelijkheid geboden om nieuwe mobiliteitsscenario’s door te rekenen, bijvoorbeeld in dedicated scenario- of simulatiesoftware?
Keuze voor een aanbieder
Voor mobiliteitsonderzoeken van de eerste categorie waarbij de huidige mobiliteit in kaart wordt gebracht, zijn er meerdere aanbieders in Nederland, elk met hun eigen karakteristieken en aanpak. MobilityLabel is er één van. Lees hier meer over onze aanpak bij mobiliteitsonderzoeken.
Voor mobiliteitsonderzoeken van de tweede categorie, waarbij de opdrachtgever op zoek gaat naar een optimale nieuwe vestigingsplek is MobilityLabel de enige die zich daar in gespecialiseerd heeft. Lees hier meer over onze aanpak.